Sanquin-onderzoek maakt bloedtransfusies nog veiliger

Een bloedtransfusie is een heel veilige, vaak levensreddende behandeling. Een enkele keer geven transfusies met bloedproducten een ernstige, soms dodelijke bijwerking. Bij zo’n transfusiereactie lopen de longen vol met vocht, en krijgt de patiënt het heel benauwd. Dat het immuunsysteem hierbij een rol speelt was al langer bekend. Onderzoekers van Sanquin hebben ontrafeld hoe onze afweer een kwalijke rol speelt bij longschade door transfusies. Dat biedt perspectief voor diagnostiek en behandeling.

“Ernstige transfusiereacties, zoals transfusie-gerelateerde acute longschade (TRALI), komen voornamelijk voor op de intensive care (IC)”, vertelt Sanquin onderzoeker Rick Kapur. “We denken dat de oorzaak ligt in een ongelukkig samenspel van iets van de zwaar zieke patiënt in combinatie met iets in het bloedproduct. Meestal gaat het om bepaalde antistoffen die meekomen met plasma, rode bloedcellen of bloedplaatjes. Die antistoffen zetten vervolgens een heel heftige afweerreactie in gang.” De onderzoekers hebben nu achterhaald hoe deze reactie aangezwengeld wordt en daar via meerdere wegen sterk bewijs voor gevonden.

Het gaat om het zogeheten complementsysteem, een groep eiwitten die je normaal gesproken juist beschermen tegen ziektekiemen. Die eiwitten doen hun werk via een kettingreactie, die wordt aangezwengeld door antistoffen. In dit geval antistoffen van de donor die binden aan weefsels van de patiënt. “Mensen op de IC hebben vaak heftige ontstekingsreacties en een onderliggende ernstige ziekte”, vervolgt Kapur, “waardoor het immuunsysteem sowieso al hard aan het werk is. Doordat er ook veel bloedtransfusies gegeven worden op de IC, zien we de ernstige transfusiereacties zoals TRALI dus vooral op de IC.” 

Die sterke aanwijzingen werden gevonden door het bloed te analyseren van patiënten die zo’n longreactie kregen. En dat te vergelijken met experimenten uitgevoerd in een klinisch-relevant diermodel. De onderzoekers gebruikten daarvoor onder andere zelf-gefabriceerde antistoffen, die elk op een andere manier het afweersysteem activeerden. De resultaten sloten naadloos op elkaar aan, en onthulden een belangrijke rol voor het complementsysteem als boosdoener. De resultaten zijn gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Blood.

Behandeling en diagnostiek

Dit biedt mooie aanknopingspunten voor behandeling en diagnostiek. Kapur: “Er is nu geen specifieke behandeling beschikbaar voor TRALI. IC-artsen zien hun patiënt soms binnen 1,5 uur ziek worden en overlijden. Zonder dat ze iets kunnen doen.” Er is ook behoefte aan biomarkers, zoals eiwitten in het bloed van patiënten die zouden kunnen voorspellen of er een risico is op longschade door bloedtransfusies.

Dat gaat Kapur met zijn onderzoeksgroep verder uitzoeken met een vervolgonderzoek. Welke complementeiwit kan je het beste aanpakken om de reactie te stoppen? Spelen er nog andere factoren een rol? Elke patiënt is tenslotte anders. Voor het onderzoek naar biomarkers gaat Rick Kapur 3000 eiwitten onder de loep nemen, in samenwerking met de onderzoeksgroep van professor Taco Kuijpers van Sanquin/Amsterdam UMC.

Rick Kapur is hoopvol dat de mooie resultaten over een aantal jaren zouden kunnen leiden tot verdere onderzoeken in het ziekenhuis. Remmers tegen verschillende complement eiwitten zijn namelijk al voorhanden, die worden bijvoorbeeld al toegepast als behandeling bij andere ziektes.